Schapen op de dijk op Marken: natuurbeheer met goede poep

De Kempische weideschapen laten bij het grazen hier en daar graspollen staan

Voor beheer en onderhoud van de Omringkade tijdens de dijkversterking op Marken zet Rijkswaterstaat een natuurlijk middel in: schapen! Goed voor de natuur. Maar anders dan een maaimachine, laat een schaap soms een plukje gras staan.

In maart 2024 plaatste aannemerscombinatie Hof op Marken (CHoM) een ecoscherm op de dijk. Dat scherm houdt het buitentalud vrij van dieren, zodat die geen gevaar lopen tijdens de dijkversterkingswerkzaamheden.

Inmiddels zitten er al best veel dieren aan de andere kant van het ecoscherm, in het binnentalud. Vanwege wettelijke ecologische verplichtingen kan CHoM de dijk hier niet onderhouden met maaimachines. En dus schakelde de aannemer een schaapsherder in.

Goed voor natuur
Schapen bewegen zich langzaam over de dijk. Elke dag een paar 100 m. Het landschap verandert daardoor geleidelijk, en dat is goed voor insecten en andere dieren, zoals ringslangen, fazanten en hazen. Die houden zo voldoende voedsel en ruimte om te schuilen.

Geen biljartlaken
’Vaak is het wel even wennen voor dijkbeheerders, aangezien de schapen geen strak biljartlaken achterlaten zoals bij inzet van een maaimachine‘, zegt Marijke van Rinnegom-Dirkson, eigenaar van Landschapsbeheer Rinnegom dat schapen inzet om natuur en openbaar groen te beheren.

'Het beeld dat de schapen achterlaten is ruiger, met meer structuur in de vegetatie. Bovendien staan de eerste meters vaak alweer in bloei als de schapen hun einddoel naderen.’

Kempische heideschapen
In totaal komen de schapen 3 keer grazen op Marken in 2024. Het eerste bezoek was in mei. Toen arriveerden 100 Kempische heideschapen per trailer in de haven.

’Vaak zetten we meer schapen in, maar we wilden eerst de dijk verkennen. Hoe sterk is het gewas? Hoe stevig is de dijk? Als je te veel schapen inzet, loop je gevaar dat ze die ‘zwartlopen’, legt Van Rinnegom-Dirkson uit. Waarmee ze bedoelt dat te veel schapen te snel te veel grazen en zo de dijk kunnen beschadigen.

Van Rinnegom-Dirkson: 'Dat was met 100 bepaald niet het geval. Die hadden een flinke kluif aan de Marker dijk.’

Versneld tempo
In plaats van de beoogde 2 weken, bleven ze dan ook een maand. Voor de 2e en 3e ronde, die in juli en augustus 2024 plaatsvinden, zet Van Rinnegom 150 schapen in. Die leggen in versneld tempo hetzelfde parcours af op de West- en Zuidkade van de dijk: 200 m per dag, 2 weken in totaal.

Elke dag komt er een schaapsherder langs om de zogeheten flexinetten te verplaatsen en te controleren of de schapen voldoende water hebben. ‘We zetten ook stroom op de netten. Dat is nodig omdat voor een schaap het gras altijd groener is aan de andere kant van het net‘, zegt van Rinnegom-Dirkson.

Sober en eiwitarm dieet
Waarom de schapen nu van buiten Marken komen, heeft te maken met het type schaap dat natuur het beste kan beheren. Het Kempische heideschaap is een authentiek schaap zoals dat 100 jaar geleden leefde. Met een herder trok het door duin-, veen- en weidegebieden om daar de overtollige gewassen te eten.

Zo’n schaap kan leven van een sober en eiwitarm dieet. Door de jaren heen zijn we schapen steeds meer op afgezette weilanden gaan houden voor hun wol en vlees. Dat soort schapen zijn gewend geraakt aan het gras van bemeste vruchtbare weiden en kunnen minder gemakkelijk voldoende voedingsstoffen vinden op de dijk.

Goede poep
‘Dit type schaap heeft daarnaast nog een voordeel’, merkt Van Rinnegom-Dirkson op. ‘Ze krijgen geen medicijnen als antibiotica, omdat ze door hun reizende bestaan niet aan worminfecties worden blootgesteld. En dus hebben ze heel goede en gezonde poep. Goed voor het schaap, en voor de dijk van Marken, want die poep geeft de plaatselijke natuur een flinke oppepper.’